COLUMN

Misschien werkt mijn brein anders dan het uwe, maar het komt nogal eens voor dat ik onbewust een liedje fluit of neurie dat precies bij mijn stemming past. Op zich is dat niet opzienbarend: als je happy bent zing je Happy, als je zin hebt in koffie zing je Eééeen kopje koffie.

Maar het overkomt mij ook dat ik iets zing wat perfect aansluit bij mijn stemming terwijl ik mij niet van die stemming bewust ben. Met andere woorden: ik realiseer me pas hoe ik me voel als ik me realiseer welk liedje ik zing. Het liedje als wegwijzer naar de ziel.

Voorbeeld. Ik ben al de hele dag gedachteloos drie zinnen uit Grease aan het zingen. Ik heb het nummer niet op de radio of elders gehoord, de woorden en de melodie zijn zomaar opgepopt in mijn hoofd.

Take cold showers every day
And throw my life away
For a dream that won’t come true.

Alleen die drie zinnen. Verder niets.

Op een gegeven moment realiseer ik me wat ik zing en denk ik: Verrek! Dat is geen toeval! Ik ben niet zo blij in mijn baan, daar loop ik de halve dag over te peinzen, en nu zing ik dit! Toeval?

Ander voorbeeld. Als ik mijn dochter vertederd uitzwaai, komt net die ene toepasselijke zinsnede uit American Pie uit mijn mond, uit dat hele omvangrijke lied:

Something touched me deep inside…

Of ik stap uit de bus, de middag is nog jong, de zon schijnt, en ik zing uitgelaten Freedom van Richie Havens.

Of ik merk op een zakelijke borrel, als ik even op het toilet mijn handen was, dat ik het liedje Stop! van Pink Floyd aan het neuriën ben. De melodie is lief en onschuldig, maar de woorden trekken littekens in de ziel, zoals zoveel liedjes van The Wall:

I wanna go home
Take off this uniform
And leave the show

Tot op dat moment had ik mezelf voorgehouden dat ik het voortreffelijk deed op de borrelvloer. Gesprekken over koetjes en kalfjes, een kwinkslag hier en daar, gepast lachen om grapjes, visitekaartjes uitdelen. Maar al zingend realiseerde ik me dat mijn outfit inderdaad voelde als een uniform en dat ik ondanks mijn succesvolle business-integratie eigenlijk alleen maar weg wilde.

Waarschijnlijk is dit alles geen toeval, maar pure wetenschap. Woorden zijn in ons brein opgeslagen in clusters. Als één woord uit een woordcluster wordt geactiveerd, bijvoorbeeld door het te horen of te lezen, worden de andere woorden uit dat cluster ook geactiveerd. Zo activeert het woord ‘hond’ het woord ‘kat’ omdat ze beide in het cluster ‘huisdieren’ zitten. Omdat ik spontaan in het Engels over honden begin te zingen als ik een hond zie, zitten Engelse woorden waarschijnlijk niet in een apart hoekje van het geheugen opgeslagen, maar gezellig samen met de Nederlandse woorden. Met andere woorden: de woorden zijn niet opgeslagen als woord, maar als begrip, en daar kunnen meerdere talen aan hangen.

Tot zover alles duidelijk en wetenschappelijk, maar wat ik wonderlijk vind, is dat woorden niet alleen geactiveerd worden door andere woorden of door objecten, maar ook door gevoelens, en zelfs door onbewuste gevoelens. Sterker nog, dat melodieën geactiveerd kunnen worden door gevoelens, want neuriën is woordeloos. Dit moet betekenen… tromgeroffel… ik sta nu op het punt een nieuw inzicht te onthullen waar psycholinguïsten jaren mee vooruit kunnen, dat in onze hersens verbindingen bestaan tussen melodieën en woorden, oftewel tussen muziek en taal, maar ook tussen gevoelens en melodieën. Ik vind dat opzienbarend.

Wat ik mij wel afvraag, is hoe mijn brein weet dat ik een setting ervaar als een gevangenis terwijl ik me daar zelf niet van bewust ben. Weet mijn brein meer dan ik weet? En als dat zo is, moet ik mijn brein dan serieuzer nemen dan mijn gezond verstand? Als ik op het punt sta een contract te tekenen en vanuit het niets komt in me op:

Relax, don’t do it,
When you want to go to it

moet ik dat dan als serieus advies opvatten en niet tekenen? En, en, en als mijn brein me adviezen wil geven, waarom komen die dan tot mij in de vorm van een song, en niet gewoon als gesproken tekst of desnoods een visuele representatie? Waarom gaat er niet gewoon een groot rood licht knipperen in mijn hoofd? Waarom moet het zo omslachtig via songteksten? Daarover breek ik mij soms het hoofd. Totdat ik merk dat ik zing:

I don’t care, I love it.
I don’t care.