dichter | blogger

Categorie natuur & klimaat

School is het belangrijkst – of buiten?

BESPIEGELING

Als kind leer je dat school het belangrijkst is. Een succesvol kind is een kind dat succesvol is op school en dat doet wat de juf zegt. Met andere woorden: een succesvol kind is een kind dat de hele dag rustig aan een tafeltje zit.

Ik was zo’n rustig kind. Braaf deed ik wat de meester zei. Maar stiekem droomde ik van boomhutten, doorwaadbare plekken en onbewoonde eilanden. Lees verder

Zwaluwfeest

NATUURERVARING

Ik weet niet wat het is. Maar om mijn huis dartelen tientallen zwaluwen. Huiszwaluwen met wit oplichtende kontjes, boerenzwaluwen met scherp uitgesneden staart, zelfs een oeverzwaluw denk ik te herkennen, met zijn bruine halsband. Ze scheren en zwieren alsof ze gedirigeerd worden door een onzichtbaar opperwezen. Onhoorbare muziek zwelt aan, en rats, fwoei, wiehoep, daar gaan ze weer, op en neer, in cursiefschrift. Ze draaien het symbool van oneindigheid, onzichtbare lemniscaten in de lucht. Maar waarom? Maken ze zich klaar voor de trek? Spelen ze met de eerste storm van het seizoen? Je mag dieren geen menselijke eigenschappen toedichten, zeggen biologen. Maar ik denk: het is zwaluwfeest.

De illustratie is van Jos Zwarts. Dit zijn gierzwaluwen. Die waren er nu net niet bij.

Idee: van plastic soep naar kunstmatige ‘ijsschotsen’

IDEE

Een Zweedse architectuurstudent stelt voor om de plastic soep om te vormen tot drijvende, zelfvoorzienende huizen (Scientias, 30 juli 2017). Ik weet een betere bestemming voor plastic soep: kunstmatige ijsschotsen. Een van de weinige mogelijkheden die de mens straks nog heeft om de opwarming in toom te houden. En als we dan toch beginnen, laten we dan alsjeblieft ook drijvende natuurgebieden maken. Drijvende weilanden, drijvende kwelders.

Lees verder

Lente – een gedicht

NATUURBELEVENIS

Mijn eerste lente was de lente van 2015. Twaalf jaar was ik in het buitenland geweest. Twaalf jaar lang had ik de Nederlandse lente gemist. Ik zag er extra naar uit omdat ik de hele winter van 2015 ziek, zwak en misselijk was geweest. En toen kwamen ze: de zon, de bloemen, de geluiden, de geuren, het zachte briesje, de zwaluwen die terugkeerden uit Afrika.

Zelf keerde ik ook terug. Ik was verrukt. Ik zocht een gedicht dat vatte hoe ik me voelde. Ik vond het niet.

Totdat ik laatst een letterkundig boek opensloeg uit de nalatenschap van mijn oma. Meteen waar ik het boek opensloeg – zoals zo vaak gebeurt – vond ik het lied ‘Maysche Morgenstond’, geschreven door Dirck Rafaelszoon Camphuysen (1586-1627). Zo begint het:

Alles wat ik zocht staat in het gedicht: de lucht, de zon, het briesje; het dauwtje in de koele nacht, het koetje dat graag klavers eet, en de hele natuur die lacht van dankbaarheid. En het einde is zo mooi, zo toepasselijk, zo van deze tijd. Lees het zelf.

Lees verder

Grutto’s, lente en silent spring

BESPIEGELING

De grutto’s zijn terug! Elders arriveerden ze al eerder, maar pas gisteravond hoorde ik het kenmerkende wieto wieto in Zuiderwoude. Dat verrukkelijke lenterse geluid. Dat geluid dat je hart doet dartelen en maakt dat je opspringt om de blijde tijding te delen met de wereld.

Het is toch niet voor te stellen dat de roep van de grutto in de toekomst misschien niet meer te horen is? Dat de lente niet meer uitbundig wordt aangekondigd door veldleeuwerik, boerenzwaluw, scholekster en tureluur? Dat de lente stil is, een silent spring? Ik zou dat verschrikkelijk vinden, omdat ik me de rijkdom van vroeger herinner.

Soms denk ik wel eens: mensen worden te oud. Elk extra jaar geleefd is een extra jaar geconsumeerd. Onze ecologische voetafdruk zou enorm dalen als niemand ouder zou worden dan 65. Wat een cruises en vliegreizen zou dat schelen. Misschien een aanmatigende gedachte, maar ik constateer het alleen maar. Net zoals je kunt constateren dat er te veel mensen op de aarde zijn zonder meteen zelfmoord te willen plegen.

Maar nu denk ik: mensen worden niet oud genoeg. Want als we allemaal tweehonderd jaar oud zouden worden, zouden we ons herinneren hoe de lente was. Dat rond de struiken en bermen wolken van vlinders zwermden. Dat de lucht vol leeuweriken was. Dat iedereen blij en verliefd werd van hun gezang. En dat al die lenterse jubel begon met de terugkeer van de grutto’s: wieto wieto.

Maar steeds minder mensen herinneren zich dat nog. Straks, als er misschien geen grutto’s meer zijn, kan het zomaar gebeuren dat niemand ze mist.

Illustratie door Jos Zwarts

Silent spring is de titel van het beroemde boek van Rachel Carson, waarin zij het effect beschrijft van pesticiden op het milieu.

Voorkom een Trump in Nederland

OPROEP

Het is alweer drie maanden geleden dat Trump de verkiezingen won. Sinds die tijd zijn we murwgebeukt met tweets en schokkende berichten. Het is bijna te veel. Een vriendin schreef me: ‘Ik merk dat ik het bijna ga blokken.’ Zo gaat dat. Wat zou het fijn zijn om er niet meer aan te denken. Om er maar gewoon op te vertrouwen dat het goed komt.

De Democraten in de Verenigde Staten dachten ook dat het goed zou komen. Maar het kwam niet goed. Mijn kennissen in de V.S. trekken zich drie maanden na dato nog steeds de haren uit het hoofd bij de gedachte dat ze méér hadden kunnen doen. En daarom schrijf ik dit stukje. Omdat wij over twee maanden verkiezingen hebben. En omdat ik me over twee maanden niet de haren uit het hoofd wil trekken.  Lees verder

Idee: een doucheklok

IDEE

Ik denk dat ik lang douche. Ik weet het niet zeker, maar dat gevoel heb ik. In Afrika was ik heel efficiënt onder de douche – kraan aan, afspoelen, kraan uit, inzepen, kraan aan, afspoelen, klaar – maar in Afrika was de badkamer warm en de douche koud. In Nederland is de badkamer koud en de douche warm. Met andere woorden: in Afrika is het fijn om uit de douche te stappen, in Nederland is het fijn om niet uit de douche te stappen.

Is het erg dat ik lang douch? Ja en nee. Douchen is natuurlijk niet goed voor het milieu. Als iedereen zijn gemiddelde douchetijd terug zou brengen van 9 minuten naar 5 minuten, bespaart dat het equivalent van de CO2-uitstoot van 763.000 auto’s (bron: NRC). Korter douchen is vanuit CO2-oogpunt dus best zinvol. Aan de andere kant kom je onder de douche altijd op wonderbaarlijke manier op goede ideeën. Zo kwam ik vandaag terwijl ik onder de douche stond, op het idee voor een doucheklok. Of liever gezegd: een douchetimer. Lees verder

2016 wordt warmste jaar ooit – maar DWDD maakt grapjes

Vandaag in het nieuws: volgens de VN wordt 2016 het warmste jaar ooit. En warempel: NRC en nu.nl plaatsten het bericht bovenaan de website. Een opsteker, dacht ik. Eindelijk de aandacht die het verdient. De meeste mensen die ik spreek zijn namelijk slecht geïnformeerd over klimaatverandering, en met de verkiezingen in aantocht kan het geen kwaad kan als de media – kranten en televisie voorop – er eens wat meer aandacht aan zouden besteden. Ons land zit vol Trumpjes, en die Trumpjes gaan allemaal stemmen in maart. Lees verder

‘Game over’ voor het klimaat?

Twee weken geleden had ik een schaars moment van hoop: misschien gaat scheikunde de wereld redden. Vandaag is van die hoop weinig over. Niet omdat Trump de verkiezingen heeft gewonnen – al is dat een kolossale setback – maar omdat de voortekenen ook zonder Trump bijzonder ongunstig zijn. Gisteren schreef de Engelse krant The Independent dat klimaatverandering zo snel kan gaan dat we aan het eind van deze eeuw al kunnen zitten op 7 graden temperatuurstijging. De kop: Klimaatverandering kan zo snel escaleren dat het ‘game over’ kan zijn, waarschuwen wetenschappers (zie artikel in Engels). Wat betekent dat voor de mensheid? Wat staat ons te wachten als de temperatuur stijgt met 3, 4, 5 of 6 graden? Lees verder

Gaat scheikunde de wereld redden?

Op zich ben ik niet optimistisch over de opwarming van de aarde. Ik weet dat de temperatuur de komende eeuwen blijft stijgen, zelfs als we vanaf nu geen CO2 meer zouden uitstoten. Ik weet ook wat er gaat gebeuren als de temperatuur stijgt: al in 2008 verscheen het boek Six Degrees van Mark Lynis (bol.com, in 2022 verscheen een nieuwe editie), waarin hij duidelijk maakt wat ons te wachten staat bij een temperatuurstijging van één, twee, drie, vier, vijf of zes graden (lees dit boek niet als je rustig wilt slapen). Vorige week deed Jelmer Mommers het nog eens dunnetjes over in De Correspondent (De Correspondent). Toch ken ik schaarse momenten van hoop. Misschien kan scheikunde de wereld redden.

Lees verder

Hitte maakt boos

Vandaag stond er een interessante column in de New York Times. Het blijkt dat mensen sneller boos worden naarmate het buiten warmer is. Ook zijn mensen bij extreem weer sneller geneigd om geweld te gebruiken. Zet dit de gebeurtenissen van deze zomer in een ander daglicht?

Lees verder

Gezocht: natuurschool

Ik heb een dochter van tien die ervan houdt om buiten te zijn. Ze is intelligent en leergierig, ze leest graag en goed, maar ze houdt niet van school en niet van zitten. Ze wil in de natuur zijn: beestjes zoeken, zaadjes in de grond stoppen, avonturieren, klimmen, kayakken, timmeren, en hutten bouwen. Als ze groot is, wil ze biologie studeren met als specialisatie animal behaviour. Ze wil natuurbeschermer worden of scheikundige. Maar om dat te bereiken moet ze eerst tien jaar op school zitten, eerst op de middelbare school en daarna op een vervolgopleiding. Ik betreur dat. Ik vind dat ze moet leren schrijven en rekenen en vreemde talen leren spreken en al die andere dingen. Maar ik zou het fantastisch vinden als ze dat zou kunnen leren op een school waar ze ook kan hutten bouwen, beestjes zoeken en tuinieren. Een school met bos en water in de achtertuin. Een school die niet op schoolreis gaat naar de Efteling, maar naar de Wadden. Ik ben op zoek naar een natuurschool.

Lees verder

Overstromingen – zo gaat het in Tanzania

In mijn vorige column schreef ik dat mensen de neiging hebben om te blijven zitten waar ze zitten, tot het niet anders kan. Pas bij een derde overstroming zullen mensen zachtjes aan gaan overwegen om hun huis achter te laten. Eerder kunnen we ons gewoonweg niet voorstellen dat het ooit zover kan komen.

In Tanzania, waar ik een tijd woonde, heb ik meerdere overstromingen meegemaakt. Ik zag wat overstromingen deden – en vooral wat ze niet deden – met de psyche van getroffen mensen. Na elke overstroming likten de getroffen bedrijven, organisaties en inwoners hun wonden. Ze verplaatsten hun servers naar de eerste verdieping, schrobden en sopten hun vloeren, treurden om verloren goederen en data. Maar ze verhuisden niet – tenzij dat moest op gezag van de gemeente.

Omdat ik weet hoe het gaat in Tanzania, denk ik ook te weten hoe het in andere landen zal gaan. Tanzania laat het ons zien.

Lees verder

Natte voeten in 2100? Nederlanders maken zich geen zorgen

James Hansen, de bekende Amerikaanse klimaatwetenschapper, is er niet gerust op. Volgens hem (wetenschappelijk artikel) kan de zeespiegel voor het einde van de 21ste eeuw met vijf meter stijgen, ook als de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 2 graden. De Deltacommissie bereidt ons voor op een zeespiegelstijging van slechts 1.20 meter (bron: KNMI), dus met vijf meter zouden we in 2100 toch nog natte voeten krijgen.

Lees verder

Naomi Klein | Terug naar de jaren zeventig

“Climate change deniers like to claim that environmentalists want to return us to the Stone Age. The truth is, if we want to live within ecological limits, we would need to return to a lifestyle similar to the one we had in the 1970s, before consumption levels went crazy in the 1980s.”

Naomi Klein, This changes everything

Naomi Klein betoogt in This changes everything dat we de wereld alleen kunnen redden van catastrofale klimaatopwarming als we teruggaan naar het leven zoals in de jaren zeventig. Ik ben benieuwd hoe deze boodschap ontvangen wordt. Ik ben een product van de jaren zeventig en kan me die tijd nog wel herinneren. Een decennium gedrenkt in bruin en oranje. Veel haar. Veel snorren. Veel onsmakelijk korte sportbroekjes: van die glanzende, met een splitje opzij, en een biesje langs de zoom.

Lees verder

Februari 2016 was bizar warm – maar de Nederlandse dagbladen zwijgen

OPINIE

Met enige regelmaat horen we dat er een temperatuurrecord is gesneuveld. Zo was februari 2016 de op een na warmste februarimaand sinds het begin van de metingen. Dat hebben we vaker gehoord. We weten het: de wereld wordt warmer. Maar vorige maand was er toch iets meer aan de hand. NASA kwam met data die zelfs conservatieve klimaatdeskundigen verbijsterden. Waarom heeft dit nieuwsitem de Nederlandse dagbladen niet gehaald? En wat kunnen we leren van de Engelse krant The Guardian?

Lees verder

Een land zonder boeken

Als je nou één boek mag introduceren in een land zonder boeken, welk boek zou dat dan zijn?

Spoiler alert: het is niet De Kleine Prins. 

Lees verder

Zeespiegelstijging

In 2008 zagen Echtgenoot en ik An inconvenient truth. De eerste keer deed het ons niet zoveel. De zeespiegel kan zes meter stijgen als het landijs smelt? Sure. Maar de tweede keer dat we de film zagen, begon het te jeuken. Zes meter? Dat kan toch niet? Moet je nagaan hoeveel oceaanoppervlakte we hebben op de wereld. Alleen al om dat één centimeter te laten stijgen, moet je een ongelooflijke hoeveelheid water toevoegen. Zou dat laagje ijs op Antarctica en Groenland dat voor elkaar kunnen krijgen? Dat kon niet waar zijn. Lees verder

Rijen ijle populieren

COLUMN

Wat is het beroemdste gedicht van Nederland? Denkend aan Holland van Hendrik Marsman. In 2000 is het verkozen tot Gedicht van de Eeuw. Je kent het wel: het gedicht met die brede rivieren en die rijen ijle populieren:

Denkend aan Holland
zie ik breede rivieren
traag door oneindig
laagland gaan,
rijen ondenkbaar
ijle populieren
als hooge pluimen
aan den einder staan;

Hier zijn ze dan, zulke populieren. Ze markeren de entree van het dorpje Zuiderwoude in Noord-Holland. Het oudste dorp van Waterland, ouder dan Amsterdam. Als hoge pluimen staan ze daar aan de einder, zichtbaar vanuit Uitdam, Monnickendam, Broek in Waterland. En nu staan ze op het punt om gerooid te worden. Lees verder

15 natuurdingen die je gedaan moet hebben voor je 11de

LIJSTJE

Vijftien natuurdingen die je gedaan moet hebben voor je elfde verjaardag:

1
In een bootje onbekende waterwegen volgen en maar zien waar je uitkomt. Of meer in het algemeen: op ontdekking gaan, in je eentje, zonder je ouders, ergens waar geen mensen zijn.

2
Tijgerend gangen maken in het koren, opgewonden van je eigen onzichtbaarheid, en later in het seizoen een hut maken van de strobalen. Of meer in het algemeen: een zelfverzonnen hut maken van zelfgevonden materialen op een zelfontdekte plaats.
Lees verder

Onze Golden Orb

NATUURBELEVENIS

In de flamboyant tree hadden we hem al eens gezien, hoog boven de hoofden van onze koffiedrinkende gasten. De ontdekking bracht grote beroering in het gezelschap: zenuwachtig gegiechel en geklik van camera’s. Hij zat te hoog om hem goed te kunnen bekijken, maar hij was gigantisch. Lees verder

© 2024 anne sanderling — Ondersteund door WordPress

Thema door Anders NorenOmhoog ↑